Polski Ład: Finansowanie transakcji kapitałowych nie dla podmiotów powiązanych

Podatnicy korzystający z finansowania wewnątrzgrupowego powinni mieć się na baczności. Przyjęte przez Sejm RP ustawy podatkowe pod szyldem „Polskiego Ładu” wprowadzają istotne ograniczenie dotyczącego transakcji finansowych realizowanych pomiędzy podmiotami powiązanymi. Mowa tutaj o projektowanym art. 16 ust. 1 pkt 13f ustawy o CIT, który wyklucza możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów finansowania dłużnego w przypadku wykorzystania środków pozyskanych od podmiotu powiązanego na transakcje kapitałowe.

Brak przepisów przejściowych

Wyłączenie to ma obowiązywać niezależnie od art. 15c ustawy o CIT, który reguluje tzw. „cienką kapitalizację”. Co więcej, w projekcie nie przewidziano przepisów przejściowych, zatem omawiana regulacja wejdzie w życie 1 stycznia 2022 roku. Oznacza to, że odsetki od finansowania, które zostało przyznane w latach ubiegłych, również nie będą stanowiły kosztu uzyskania przychodów, o ile finansowanie zostało przeznaczone na transakcje kapitałowe. Dla niektórych inwestorów zmiana ta może powodować negatywne konsekwencje. W końcu przyjmując pewien model finansowania inwestycji, nie rozważali oni wariantu, w którym koszty odsetkowe nie będą pomniejszały podstawy opodatkowania. Skutkiem tego będzie zmniejszenie rentowności niektórych przedsięwzięć – część z nich po wprowadzeniu art. 16 ust. 1 pkt 13f ustawy o CIT może okazać się nieopłacalna.

Problemy interpretacyjne

Jeżeli Senat RP nie zaproponuje poprawki redakcyjnej, to zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 13f ustawy o CIT może powodować istotne wątpliwości interpretacyjne. Przyjrzyjmy się projektowanemu przepisowi.

art. 16 ustawy o CIT

1. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

13f) kosztów finansowania dłużnego w rozumieniu art. 15c ust. 12 uzyskanych od podmiotu powiązanego w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4, w części, w jakiej zostały one przeznaczone bezpośrednio lub pośrednio na transakcje kapitałowe, w szczególności nabycie lub objęcie udziałów (akcji), nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną, wniesienie dopłat, podwyższenie kapitału zakładowego lub wykup udziałów własnych w celu ich umorzenia;”,

Wykładnia gramatyczna prowadzi do wniosku, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kosztów finansowania dłużnego:

• „uzyskanych od podmiotu powiązanego (…)”;
• „(…) w części, w jakiej zostały one przeznaczone bezpośrednio lub pośrednio na transakcje kapitałowe”.

Próba literalnego odczytania przepisu okazuje się bezowocna.  Czy można bowiem uzyskać koszty od podmiotu powiązanego i przeznaczyć je na transakcje finansowe? Jak widać, wykładnia językowa projektowanej regulacji prowadzi do absurdalnych rezultatów. Jeżeli przepis miałby dobrze oddawać intencję projektodawcy, to powinien brzmieć następująco:

art. 16 ustawy o CIT

1. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

13f) kosztów finansowania dłużnego w rozumieniu art. 15c ust. 12 uzyskanego od podmiotu powiązanego w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4, w części, w jakiej zostało ono przeznaczone bezpośrednio lub pośrednio na transakcje kapitałowe, w szczególności nabycie lub objęcie udziałów (akcji), nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną, wniesienie dopłat, podwyższenie kapitału zakładowego lub wykup udziałów własnych w celu ich umorzenia;

 

Uzasadnienie dla wyłączenia

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, analizowana zmiana przepisów ma na celu przeciwdziałać sytuacjom obniżenia dochodu podatkowego w ramach grupy podmiotów powiązanych, które występuje w przypadku przekształcenia finansowania dłużnego w finansowanie własne. Według projektodawcy sytuacja tego typu zachodzi, gdy podatnik zaciąga dług u podmiotu powiązanego i następnie zamienia go na transakcję kapitałową (np. wkład pieniężny do innej spółki). Mamy wówczas do czynienia z sytuacją, w której: „Odsetki od finansowania długiem pomniejszają jego [pożyczkobiorcy] dochód i jednocześnie podatnik nie wykazuje z tego tytułu przychód na skutek przekwalifikowania na finansowanie kapitałem (…)”.

Wydaje się zatem, że zamierzeniem projektodawcy była eliminacja skutków podatkowych związanych z dokonaniem konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy. Zdarzenie to polega na tym, że pożyczkodawca, który jest jednocześnie udziałowcem pożyczkobiorcy, udziela spółce zależnej pożyczki, tym samym ma wobec niej wierzytelność. Pożyczkobiorca nie dokonuje spłaty kapitału pożyczki, ale przekazuje pożyczkodawcy (udziałowcy/wierzycielowi) udziały w swoim podwyższonym kapitale zakładowym. W skutek tego dług spółki wobec pożyczkodawcy (udziałowcy/wierzyciela) wygasa. Działanie takie nie skutkuje wystąpieniem przychodu po stronie spółki (pożyczkobiorcy/dłużnika) jeżeli wartość wierzytelności jest równa wartości wydanych udziałów (art. 12 ust. 4 pkt 4 ustawy o CIT).

Po stronie pożyczkodawcy (udziałowcy/wierzyciela) z kolei powstaje przychód, którego wartość stanowi wartość nominalna udziałów objętych w wyniku konwersji (art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT).  Z kolei kosztem uzyskania przychodu dla pożyczkodawcy (udziałowcy/wierzyciela) jest kwota pożyczki przeznaczona na wniesienie wkładu na udziały (art. 15 ust. 1j pkt 2a ustawy o CIT). Jeżeli obie te wartości są jednakowe, to po stronie pożyczkodawcy (udziałowca/wierzyciela) nie powstaje dochód, w związku z czym cała operacja jest podatkowo neutralna.

Artykuł 15 ust. 1j pkt 2a ustawy o CIT regulujący kwestię kosztów nie odnosi do odsetek, lecz wyłącznie do kwoty pożyczki, co oznacza, że wcześniej poniesione przez pożyczkobiorcę koszty odsetkowe skutecznie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Skoro konwersja wierzytelności na kapitał zakładowy spółki jest przytaczana jako powód wprowadzenia tego przepisu, to dlaczego jego konstrukcja jest tak szeroka. Nie tylko przecież analizowana regulacja ma dotyczyć konwersji, ale także wielu innych stanów faktyczny, jak np. nabycie lub objęcie udziałów (akcji) czy nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną.

Konieczność uszczegółowienia

Brak wprowadzenia wyjątków od reguły będzie skutkować objęciem przez przepis również takich zdarzeń, które są irrelewantne z perspektywy celów fiskalnych administracji skarbowej. Tytułem przykładu, jeżeli stronami umowy pożyczki przeznaczonej na zakup udziałów (akcji) będą krajowe podmioty powiązane, to również ich dotkną ujemne skutki prawne wynikające z omawianej regulacji.  Bez znaczenia dla projektodawcy pozostaje fakt, że oba podmioty znajdują się pod polską jurysdykcją podatkową, czyli gdy jeden wykazuje przychód do opodatkowania, to drugi księguje koszt. Transakcja tego typu nie prowadzi do erozji podstawy opodatkowania, co oznacza, że nie powoduje zmniejszenia wpływów podatkowych.

Ponadto przepis ten znajdzie również zastosowanie w sytuacji, w której finansowanie dłużne udzielone zostało przez podmiot spoza danej grupy kapitałowej. Przykładowo, jeżeli Skarb Państwa posiada 25% akcji danego banku a pożyczkobiorcą jest podmiot zależny od Skarbu Państwa, to koszty pożyczki przyznanej przez ten bank na warunkach rynkowych nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów. Analogicznie regulacja odnosi się do sytuacji w której, spółka komunalna otrzymuje pożyczkę na bieżące potrzeby – czyli może ją również wykorzystać na zakup udziałów lub akcji – od funduszu pożyczkowego lub lokalnej agencji rozwoju, której właścicielem jest ta sama gmina.

Powyższe wskazuje, że pozostawienie planowanej regulacji w obecnym kształcie może skutkować  dla polskiego podatnika licznymi utrudnieniami w prowadzeniu jego bieżącej działalności gospodarczej. Dlatego uzasadnione wydaje się doprecyzowanie projektowanego art. 16 ust. 1 pkt 13f ustawy o CIT w celu wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych oraz odciążenia podatnika z obowiązków, których dopełnienie wcale nie zabezpieczy interesów fiskalnych Skarbu Państwa.