Reorganizacja spółek – poprzez połączenia, podziały, przekształcenia czy wymianę udziałów – jest nieodłącznym elementem strategii rozwoju biznesu. Często wiąże się z optymalizacją struktury kapitałowej, chęcią zwiększenia efektywności operacyjnej lub wprowadzaniem zmian w składzie właścicielskim. Mimo licznych korzyści biznesowych, jakie niesie za sobą reorganizacja, proces ten wiąże się z licznymi wyzwaniami podatkowymi.

Przedsiębiorcy i menedżerowie, jak również doradcy podatkowi, księgowi i prawnicy muszą być świadomi największych pułapek, które mogą się pojawić w trakcie takiej operacji oraz błędów, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji podatkowych.

Warto przy tym pamiętać, że jednym z kluczowych założeń polskiego prawa podatkowego w obszarze reorganizacji spółek jest zasada neutralności podatkowej, której osiągnięcie nie zawsze jest jednak proste.

Błąd 1: Brak zachowania warunków dla neutralności podatkowej

Neutralność podatkowa w kontekście reorganizacji spółek oznacza, że niektóre operacje, takie jak połączenie, podział, przekształcenie spółki czy aport udziałów do innej spółki, nie generują natychmiastowych obowiązków podatkowych, jeśli spełnione zostaną warunki ustawowe.

Często przedsiębiorcy przy określaniu szczegółów reorganizacji nie biorą pod uwagę wymogów polskiego prawa podatkowego, co prowadzi do tego, że zamiast korzyści, reorganizacja staje się kosztownym procesem. Błędy tego rodzaju mogą obejmować:

• brak uzasadnienia biznesowego innego niż warunki podatkowe;
• brak spełnienia wymogów przepisów podatkowych dotyczących parytetu emisji udziałów / akcji w zamian za przetransferowany majątek;
• brak odpowiedniego  rozpoznania podatkowego operacji i rozksięgowania jej dla celów podatkowych;
• brak dostatecznej dokumentacji, która potwierdza, że transakcja jest przeprowadzana zgodnie z przepisami, które gwarantują neutralność podatkową.

Błąd 2: Niewłaściwa kwalifikacja aportu udziałów jako wymiana udziałów

W przypadku wymiany udziałów lub aportu udziałów z jednej spółki do drugiej, przedsiębiorcy i prawnicy często popełniają błąd przy kwalifikowaniu przedmiotu aportu. Częstym błędem jest niezachowywanie wymogów najnowszych przepisów podatkowych dotyczących warunków neutralnej wymiany udziałów i kwalifikacji zwykłego aportu udziałów jako wymiany udziałów w rozumieniu przepisów podatkowych. Przy czym warto zaznaczyć, że zwykły aport udziałów podlega opodatkowaniu podatkami dochodowymi podczas gdy wymiana udziałów, spełniająca przesłanki ustawowe jest neutralna w podatkach dochodowych oraz PCC.

Błąd 3: Brak wyceny majątku bądź zbyt wczesna wycena majątku (aktywów i pasywów)

W trakcie reorganizacji często pojawia się konieczność przygotowania profesjonalnej wyceny przejmowanego majątku – aktywów i pasywów. Problem pojawia się, gdy wycena ta jest dokonana zbyt wcześnie lub nie uwzględnia wszystkich okoliczności, które mogą wpływać na wartość aktywów albo nie jest wykonywana wcale, ponieważ prawnie można przeprowadzić proces bez takiej wyceny i jest on w obrębie regulacji prawnych (nie podatkowych) skuteczny. Konsekwencją takich braków może być opodatkowanie podziałów / połączeń.

Błąd 4: Niedostosowanie się do nowych przepisów prawa podatkowego i aktualnej linii interpretacyjnej organów podatkowych

Przepisy podatkowe dotyczące reorganizacji spółek w Polsce są dość skomplikowane i często się zmieniają – ostatnia gruntowana zmiana została wprowadzona nowelą Polski Ład, która weszła w życie 1 stycznia 2022 r. Zmiany w przepisach dotyczą zarówno wymagań dokumentacyjnych, jak i warunków, jakie muszą zostać spełnione, by zachować neutralność podatkową.

Częstym błędem przedsiębiorców jest ignorowanie nowelizacji prawa, co prowadzi do nieświadomego naruszenia zasad neutralności podatkowej. Przykładem może być nowelizacja przepisów w zakresie opodatkowania wymiany udziałów, która może mieć wpływ na sposób przeprowadzenia reorganizacji, jak również wprowadzenie odniesienia w przepisach podatkowych przy połączeniach / podziałach do wartości emisyjnej udziałów / akcji, czy też wartości majątku przejmowanego (podczas gdy w przeszłości takiego odniesienia nie było), czy też odniesienie do zasad ujmowania majątku w księgach dla celów podatkowych (podczas gdy kiedyś ten warunek nie występował), czy finalnie odniesienie do wcześniejszych historycznych reorganizacji, jako warunek negatywny dla neutralności.

Błąd 5: Brak uwzględnienia w reorganizacjach wymogów cen transferowych

Przeprowadzając reorganizację, prawnicy, koncentrując się na jej aspektach prawnych, często zapominają, że tego rodzaju zmiana może mieć również konsekwencje w obszarze cen transferowych. W szczególności, przy reorganizacjach obejmujących przeniesienie części (lub całości działalności) do podmiotu powiązanego – również nowoutworzonego – możemy mieć do czynienia z restrukturyzacją na gruncie przepisów o cenach transferowych.

Jeśli spełnione zostaną przesłanki do uznania przeniesienia działalności (lub jej części) za restrukturyzację, skutkować to będzie uznaniem jej za transakcję pomiędzy podmiotami powiązanymi i powstaniem stosownych obowiązków (sporządzenie lokalnej dokumentacji cen transferowych, uwzględnienie w informacji TPR-C). Ponadto, wystąpić może konieczność zapłaty przez jedną ze stron wynagrodzenia za restrukturyzację (tzw. exit fee) na rzecz drugiej strony.

Jak widać, w procesie reorganizacji grup kapitałowych mogą pojawić się przed nami liczne wyzwania podatkowe. Aby skutecznie zrealizować cele biznesowe i jednocześnie zachować pełną zgodność z przepisami podatkowymi, warto odpowiednio przygotować się do tego złożonego procesu.

Jeżeli planują Państwo reorganizację w swojej grupie kapitałowej, serdecznie zapraszamy na szkolenie, podczas którego szczegółowo omówmy najistotniejsze ryzyka podatkowe związane z tym procesem. Przedstawimy również rozwiązanie, które pozwolą Państwu przeprowadzić reorganizację w bezpieczny sposób.

Podczas szkolenia Reorganizacje w grupach kapitałowych (podziały, połączenia, przekształcenia i wymiany udziałów) – aspekty podatkowe i ceny transferowe dowiedzą się Państwo, jak prawidłowo przeprowadzić proces reorganizacji, unikając kosztownych błędów. Zachęcamy do rejestracji już dziś.

© Grzegorz Garbarczyk

Of counsel InfoCredit, doradca podatkowy, Członek Stowarzyszenia Centrum Cen Transferowych. Znany ekspert w dziedzinie cen transferowych z ponad 20-letnim doświadczeniem zdobytym w firmach doradczych, dużej polskiej grupie kapitałowej oraz administracji publicznej. Jako były naczelnik wydziału w Departamencie Cen Transferowych i Wycen Ministerstwa Finansów współtworzył zmiany w regulacjach obowiązujących od 2019 roku, koordynował prace nad formularzami TPR-P i TPR-C oraz zajmował się raportowaniem Country-by-Country.

Jako wielokrotny delegat Polski w grupach roboczych OECD oraz absolwent SGH i Podyplomowego Studium Służby Zagranicznej, regularnie dzieli się swoją wiedzą jako autor licznych publikacji branżowych.

Materiał chroniony prawem autorskim. Materiał może być rozpowszechniany pod warunkiem podania źródła (adresu strony internetowej) oraz nazwiska autora. Autor ani Wydawca nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za wykorzystanie materiału.

© Teresa Nowicka

Doświadczony doradca podatkowy i radca prawny z 14-letnim stażem. Specjalizuje się w obsłudze złożonych projektów dla polskich i zagranicznych podmiotów gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem fuzji i przejęć (M&A), transakcji kapitałowych, reorganizacji grup kapitałowych oraz strategicznego doradztwa podatkowego.

Materiał chroniony prawem autorskim. Materiał może być rozpowszechniany pod warunkiem podania źródła (adresu strony internetowej) oraz nazwiska autora. Autor ani Wydawca nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za wykorzystanie materiału.