Obowiązki raportowania transakcji istotnych z podmiotami powiązanymi przez spółki giełdowe wyrosły z potrzeby zabezpieczenia interesów majątkowych tychże spółek oraz ich akcjonariuszy, zwłaszcza akcjonariuszy o mniejszościowych pakietach akcji. Ustawodawca, w odpowiedzi na tzw. Drugą Dyrektywę o Prawach Akcjonariuszy (The Shareholder Rights Directive II – SRD II), zdecydował się przed kilkoma laty na implementację przepisów, które zwiększają transparentność działań spółek publicznych i zapobiegają potencjalnym nadużyciom. Jakie obowiązki nakładają te regulacje na spółki notowane na giełdzie? W niniejszym artykule przyjrzymy się temu bliżej.

Transakcje zawierane z podmiotami powiązanymi, z racji swojej specyfiki, mogą stwarzać ryzyko wyprowadzania majątku spółki, co stanowi zagrożenie dla uczciwego obrotu na rynku kapitałowym. Wprowadzone wraz z dodaniem Rozdziału 4b do Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. 2005 nr 184 poz. 1539; dalej: Ustawa) przepisy o podmiotach powiązanych mają za zadanie ograniczenie tego ryzyka poprzez nałożenie na spółki giełdowe konkretnych obowiązków informacyjnych i proceduralnych.

Definicja podmiotu powiązanego

Definicja podmiotu powiązanego, kluczowa dla zrozumienia zakresu regulacji, wywodzi się z Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Oznacza to, że podmiotem powiązanym może być zarówno jednostka dominująca lub zależna, jak i członek organu zarządzającego lub nadzorczego spółki giełdowej, a nawet bliski członek jego rodziny. Definicja obejmuje również kluczowych pracowników, mających realny wpływ na funkcjonowanie spółki. Ważne jest, że nie tylko formalne powiązania mają znaczenie, lecz również faktyczna zdolność do sprawowania kontroli nad jednostką. Zatem, zakres definicji jest szeroki i wymaga od spółek giełdowych szczegółowej analizy własnych struktur i powiązań.

Kluczowe obowiązki

Spółki giełdowe, których akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, są zobowiązane do publikowania informacji o istotnych transakcjach z podmiotami powiązanymi. Informacja ta powinna być dostępna na stronie internetowej spółki najpóźniej w momencie zawarcia transakcji i musi zawierać kluczowe elementy, takie jak nazwa podmiotu powiązanego, opis charakteru powiązań między stronami, datę i wartość transakcji oraz, co najważniejsze, uzasadnienie rynkowości i zasadności transakcji w kontekście interesów spółki i jej akcjonariuszy niepowiązanych.

Istotna transakcja – zgodnie z art. 90h ust. 1 pkt 1) Ustawy – to taka, której wartość przekracza 5% sumy aktywów spółki, obliczonej na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego. Dla transakcji o charakterze powtarzalnym, wartość ta wyliczana jest jako suma świadczeń za cały czas trwania umowy (dla umów na czas określony) lub za pierwsze trzy lata (dla umów na czas nieokreślony), co wynika z art. 90h ust. 3 Ustawy.

Spółki giełdowe muszą wykazać się nie lada czujnością. Wynika to z obowiązku sumowania wartości z wszystkich umów zawartych z tym samym podmiotem powiązanym w ciągu ostatnich 12 miesięcy, o czym mowa w art. 90l ust. 1 Ustawy. Nawet jeśli pojedyncze transakcje nie przekraczają progu 5% sumy aktywów spółki, ich łączna wartość może okazać się kluczowa dla identyfikacji transakcji istotnej. Oznacza to konieczność skrupulatnego monitorowania nawet drobnych umów, bo suma małych kwot może nieoczekiwanie przekroczyć próg ustawowy.

Rola rady nadzorczej

Zawarcie istotnej transakcji wymaga zgody rady nadzorczej spółki. Rada musi wziąć pod uwagę potencjalne ryzyko wykorzystania uprzywilejowanej pozycji przez podmiot powiązany oraz zadbać o ochronę interesów spółki i akcjonariuszy. Statut spółki może również wprowadzić wymóg uzyskania zgody walnego zgromadzenia w takich przypadkach.

Co istotne, opisane obowiązki obejmują nie tylko transakcje samej spółki giełdowej, ale również transakcje zawierane przez podmioty powiązane ze spółkami zależnymi spółki giełdowej, pod warunkiem, że wartość tych transakcji przekracza 5% sumy aktywów podmiotu zależnego.

Rada nadzorcza spółki, zgodnie z art. 90i ust. 2 Ustawy, jest zobowiązana do opracowania procedury okresowej oceny, czy transakcje z podmiotami powiązanymi spełniają powyżej wskazane warunki.

Czego nie raportujemy?

Ustawodawca przewiduje wyłączenia z obowiązku raportowania i uzyskiwania zgody rady nadzorczej dla transakcji:

• zawieranych na warunkach rynkowych w ramach zwykłej działalności spółki;
• zawieranych z podmiotami zależnymi, w których spółka jest jedynym akcjonariuszem oraz
• związanych z wynagrodzeniami członków zarządu i rady nadzorczej, jeśli są one zgodne z polityką wynagrodzeń spółki.

Zatem, kiedy transakcja nie spełnia tych kryteriów, a więc jest nierynkowa lub wykracza poza zwykłą działalność spółki, niezbędne jest spełnienie obowiązków informacyjnych i uzyskanie zgody rady nadzorczej.

Rejestr umów

Przy wypełnianiu obowiązków z Ustawy, przydatne jest prowadzenia rejestru umów zawieranych z podmiotami powiązanymi, który pozwoli na monitorowanie transakcji. Rejestr ten powinien zawierać:

• informacje o stronach umowy;
• jej wartość;
• rodzaj świadczeń;
• datę zawarcia;
• termin obowiązywania oraz
• identyfikację, czy umowa została zawarta w ramach zwykłej działalności spółki i na warunkach rynkowych.

Rejestr ten może ułatwić sumowanie wartości z umów zawieranych z tym samym podmiotem powiązanym, lecz przede wszystkim pozwoli na identyfikację umów podlegających opisanej procedurze.

Raportowanie transakcji istotnych z podmiotami powiązanymi ma niewątpliwie znaczenie dla zapewnienia przejrzystości i uczciwości w obrocie na rynku kapitałowym. Spółki giełdowe muszą aktywnie monitorować relacje z podmiotami powiązanymi i dokładnie oceniać zawierane transakcje, analizując ich rynkowość i zgodność z interesami spółki i akcjonariuszy mniejszościowych. W kolejnym artykule, który ukaże się w przyszłym tygodniu, przedstawimy sprawdzone praktyki i narzędzia, które pomagają spółkom giełdowym skutecznie nawigować w realizacji tych obowiązków.

© Magdalena Janas

Wiceprezeska Stowarzyszenia Centrum Cen Transferowych. Szefowa Biura Cen Transferowych w TAURON Obsługa Klienta Sp. z o.o.

Materiał chroniony prawem autorskim. Materiał może być rozpowszechniany pod warunkiem podania źródła (adresu strony internetowej) oraz nazwiska autora. Autor ani Wydawca nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za wykorzystanie materiału.