Wsparcie antykryzysowe a ceny transferowe cz. 2 – rozkład ryzyk i analiza porównawcza

Wsparcie rządowe stało się istotnym zagadnieniem, któremu nowe wytyczne Guidance on the transfer pricing implications of the COVID-19 pandemic (dalej jako „Wytyczne TPC-19”) poświęciły jeden ze swoich rozdziałów. W omawianym opracowaniu znajdziemy między innymi odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu pomoc publiczna oddziałuje na poziom i rozkład ryzyka pomiędzy stronami transakcji oraz jakie mogą pojawić się trudności przy sporządzaniu benchmarku w związku z uruchomieniem programów antykryzysowych.

Alokacja i minimalizacja ryzyka

Wsparcie finansowe bezsprzecznie może zmniejszyć poziom ryzyka, jaki biorą na siebie strony transakcji kontrolowanej. Co do zasady dostawca przyjmuje na siebie ryzyko niewypłacalności kontrahenta. Jeżeli kontrahent doświadcza zachwiania płynności, to ryzyko to gwałtownie wzrasta. Jednakże, jeśli skorzysta z dofinansowania, to zwiększy tym samym swoją zdolność do spłaty bieżących zobowiązań. Powinniśmy mieć jednak na uwadze, że zgodnie z Wytycznymi TPC-19 tego typu wpływ pomocy rządowej, polegający na zminimalizowaniu poziomu ryzyka, nie prowadzi do zmiany jego alokacji (pkt 80 Wytycznych TPC-19).

Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w sekcji D.1.2.1 Rozdziału I Wytycznych OECD 2017 oraz pkt 80 Wytycznych TPC-19, przyznanie podmiotowi powiązanemu wsparcia rządowego nie powinno prowadzić do modyfikacji rozkładu ryzyka w transakcji kontrolowanej. Aby dokładnie zilustrować tę sytuację, autorzy Wytycznych TPC-19 przytaczają następujący przykład.

Przykład 1

Dystrybutor nabywa wyroby gotowe od producenta – podmiotu powiązanego. Sprzedaje je klientom niepowiązanym w jurysdykcji podatkowej, w której jest rezydentem. Zgodnie z analizą funkcjonalną, ryzyko rynkowe ponosi Dystrybutor. Oznacza to, że co do zasady, głównie Dystrybutor ponosi ryzyko spadku popytu – nie tylko wskutek zmiany otoczenia makroekonomicznego, ale przykładowo w wyniku wejścia na rynek nowych konkurentów.

Załóżmy, że popyt na wyroby Dystrybutora drastycznie spadł z powodu obostrzeń wprowadzonych przez rząd. Dystrybutor otrzymuje jednak pomoc publiczną w formie dotacji, która pokrywa jego koszty stałe i operacyjne. Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w punktach 1.66 i 1.67 Rozdziału I Wytycznych OECD 2017, otrzymanie pomocy rządowej nie implikuje zmiany porozumień wewnątrzgrupowych – wsparcie nie zadecydowało o zmianie pełnionych przez ten podmiot funkcji, angażowanych aktywów, a także rodzaju ponoszonych przez niego ryzyk.

Dlatego – w myśl Wytycznych TPC-19 – w analizowanym przykładzie wsparcie antykryzysowe udzielone w celu zniwelowania trudności finansowych nie powinno prowadzić do zmiany alokacji ryzyka rynkowego. To samo tyczy się także ryzyka związanego z utrzymaniem zapasów, czy też ryzyka kredytowego (pkt 81 Wytycznych TPC-C)

Pomoc antykryzysowa a analiza porównawcza

Wytyczne TPC-19 wielokrotnie podkreślają, że pomoc rządowa może stanowczo różnić się swoimi cechami w zależności do tego, w jakim kraju została ona udzielona. Różnice te nie pozostają bez wpływu także na wyniki analizy porównawczej.

Po pierwsze, sam fakt otrzymania pomocy rządowej może decydować o tym, czy transakcja między pomiotami niepowiązanymi zostałaby w ogóle zainicjowana lub też, czy dotychczasowe relacje handlowe byłyby utrzymywane. Po drugie, wsparcie może mieć wpływ na cenę w transakcjach kontrolowanych i niekontrolowanych (pkt 82 Wytycznych TPC-19).

Wytyczne TPC-19 zwracają uwagę, że programy pomocowe mogą różnić się skalą i siłą oddziaływania w zależności od tego, w jakim państwie zostały uruchomione. Poniższy przykład obrazuje tę zależność.

Przykład 2

Producent powiązany otrzymuje dotację, której celem jest utrzymanie miejsc pracy. Wsparcie ma charakter długofalowy. Załóżmy, że inny Producent niepowiązany, który prowadzi działalność w innej jurysdykcji podatkowej, ale kieruje swoją ofertę do porównywalnych odbiorców, otrzymuje względnie podobny rodzaj wsparcia, z tą różnicą, że wsparcie to ma charakter krótkoterminowy.

Usługi świadczone przez Producenta powiązanego i Producenta niepowiązanego są do siebie przedmiotowe zbliżone. Jednakże odmienne warunki programów pomocowych mogą wpływać na sposób realizacji transakcji niekontrolowanej. Decyduje o tym fakt, że wsparcie krótkoterminowe udzielone Producentowi niepowiązanemu może nie wystarczyć do utrzymania zatrudnienia w jego zakładzie pracy, co z kolei może przełożyć się na wyniki finansowe tego podmiotu w skali całego roku obrotowego.

Jak widać, dane porównawcze, które uzyskalibyśmy analizując sprawozdanie finansowe Producenta niepowiązanego nie byłyby wystarczające, jeżeli na ich podstawie chcielibyśmy ustalić lub zweryfikować cenę rynkową za usługi Producenta powiązanego. Takie porównanie jest wyłącznie możliwe do przeprowadzenia, o ile na podstawie analizy wszystkich istotnych okoliczności, udałoby się dokonać rzetelnej korekty porównywalności (Rozdział II i III Wytycznych OECD 2017 oraz pkt 83 Wytycznych TPC-19).

Również takie cechy programów rządowych, jak jego dostępność, cel, czas trwania oraz inne specyficzne warunki związane z danym rodzajem pomocy mogą wpłynąć na jakość danych porównawczych (pkt 74-76 oraz 83 Wytycznych TPC-19).

Powyższe sugeruje, że najlepsze dane porównawcze uzyskamy włączając do naszej próby badawczej podmioty działające na względnie podobnych geograficznie rynkach, które realizują analogiczne funkcje, angażują podobne aktywa oraz ponoszą porównywalne ryzyko (pkt 84 Wytycznych TPC-19).

Również w odniesieniu do metody PCN możemy napotkać pewne trudności. Jeżeli znamy cenę w transakcji niekontrolowanej, która co do zasady mogłaby zostać uznana za porównywalną, to zastosowanie jej w naszej transakcji kontrolowanej może okazać się działaniem nierynkowym ze względu na fakt, że jedna z transakcji podlega pomocy rządowej, podczas gdy druga nie (pkt 85 Wytycznych TPC-19).

Pomoc rządowa a różnice w ujęciu księgowym

Wysoce problematyczny jest również fakt, że pomoc otrzymaną w ramach programów rządowych można ująć w księgach rachunkowych na różne sposoby. Dofinansowanie nie stanowi przychodu podatkowego, ale dla celów bilansowych powinno być ujęte jako przychód. Co więcej, przedsiębiorstwa mają pewną swobodę przy stosowaniu niektórych standardów rachunkowości. Oznacza to przykładowo, że w przypadku przyznania dotacji z tego samego programu, jeden podmiot może ująć ją jako pozostałe przychody operacyjne a inny zaliczyć ją na kapitał własny. Ponadto część finansowania może mieć charakter bezzwrotny, dopiero po ziszczeniu się warunków przewidzianych w umowie o dofinansowanie. W efekcie pożyczka, która w 2020 roku została ujęta w zobowiązaniach może zostać wykazana jako przychód w 2021 roku, jeżeli w tym okresie ziszczą się warunki decydujące o jej umorzeniu.

Powyższe trudności decydują o tym, że możliwe jest uzyskanie niespójnych wyników przy kalkulacji niektórych wskaźników finansowych, o ile dokonujemy weryfikacji ceny metodami jednostronnymi (metoda ceny odsprzedaży, metoda koszt plus lub metoda marży transakcyjnej netto). Niestety w niektórych przypadkach przeprowadzenie korekt porównywalności może okazać się niemożliwe (pkt 86 Wytycznych TPC-19).